AD STEPHANUM

BATHORRHEUM REGEM

 

POLONIAE INCLYTUM,

Moscho debellato et Livonia recuperata

 

EPINICION

 

Anno a Christo nato MDLXXXII.

DUODENARIUS I

Doride cum cythara et cum

dulce sonantibus odis

obviam regi Bathorrheo

progrediamur, age,

            o Musa7, qui nunc non Phrygis

a stadio Pelopis8

luctave, citisve quadrigis inclytus

coniugem caram9 et sua regna revisit,

sed procul a Tanai10

          cesis fugatisque hostibus,

centumque captis urbibus11

functas reducit

DUODENARIUS II

militia legiones.

Vir celeberrimus arte

            bellica iuxtaque promptus

consilio atque manu,

arrosa dente aevi invido12

gloria Olympiadum

defloruit; Isthmicus una nobilis

            Pythicusque14 extinctus agon, Nemeorum15

nomen inane16 manet,

certamen ipsum evanuit.

At non virorum evanuit

virtus, neque ardor

DUODENARIUS III

            bellicus atque animi vis,

qua meus ante alios rex

sic viget laude, ut sit uno

bellipotente17 minor.

Nec cultiores litteras18

            spernit19, amat potius,

ut quas sibi non modo honori, sed videt

usui summo esse fuisseque semper;

tantaque praeterea

eius viri est humanitas,

            et tanta morum lenitas,

ut dicta factaque

DUODENARIUS IV

illius omnia vere

omnis inania fastus

dixeris, nec vero Homeri20

            versibus ille sacris

clarens ita enixe intimi

monstra canora maris21

olim fugiebat Ulysses22, ut quidem

hic voluptatum illecebras fugit omnes,

            otia despiciens

ultro et labores persequens.

Quae ad gloriam adspirantibus

sane via una est.

DUODENARIUS V

Quae prius in patria ve­-

            ro iuvenilibus annis

gesserit, quae bella regum

aspera dissidiis

dux administrarit, genus

Attila23 ab Hunniade

            virtutibus eximiis ductum arguens,

plenius fortasse alias memorari,

adstipulante dea,

quibunt. Ad haec dicenda enim,

quae post tulerunt tempora,

            mens prona fertur.

DUODENARIUS VI

Invidiam superare

magno opus Hercule24 dignum est.

Quod tibi, fortis Bathoreu,

ante alios merito

            dandum videtur; qui quidem

legibus iisdem agitans

aevum cum aliis. Opulentia in patria

caeteris virtute ita visus es ante-

­cellere, ut egregio

            fatis subacto principe25

ipse in locum demortui

cuncto approbante

DUODENARIUS VII

concilio populoque

sufficerere volenti.

            Quod tuorum insigne de te

iudicium et populi

consentientis nobile

elogium, indomitae

gentes quoque Sauromatarum insigniter

            comprobaverunt, tibi cum diadema

imposuere sacrum

magnumque te pugnacium

regem Polonorum palam

pronuntiarunt.

DUODENARIUS VIII

            Atque ego non ita valde

forsitan a scopo aberras-­

se arguar, si, quis status tum

Sarmatiae fuerit,

compendio comprendero.

            Namque ita et acre animi

robur sapientiaque insignis tua

est futura illustrior, inclyte rex, cum

perspicuum fuerit,

quam turbulentum, quam inquies

            discorsque regnum acceperis,

et quam brevi omnes

DUODENARIUS IX

tempore seditiones

sustulerisque tumultus.

Sidus ut nautis amicum26

            turbinibus rapidis

exterrito adfulgens mari.

Sceptra Iagellonidae27

mors e manibus violenta extorserat

horridasque ipsum rate iusserat atra

            Ditis28 adire domos.

Huic pulchrae alumnus Galliae

Henricus29 ingenti virum

contentione

DUODENARIUS X

sufficiturque tumultu.

            Non enim ab omnibus aeque

expetebatur, nec omnes

illius uberibus

aurem admovebant creduli

pollicitis. Adeoque

            audire erat haec iterari a plurimis,

non fore, ut Galli30 dominatio recte

Sarmatiae eveniat,

acri esse oportet pupula

cui rei modo inceptae exitum

            fas contueri est.

DUODENARIUS XI

Quippe tot in medium tum in­-

commoda totque pericla

afferebantur, quae adire

rege Valesiade

         fortes oportebat Lachos,

nemo ita certiloquus

vates tamen exstitit, ut praediceret

id, quod evenit, siquidem ille bonus rex,

cum neque dimidium

            regnasset annum, clam omnibus

sceptri tiaraeque immemor

noctu profugit.

DUODENARIUS XII

Prodigii similis31 tum

res ea Sarmatiae omni est

            visa, descendunt feroces

rursus ad arma viri;

in factiones scinditur

vulgus et ipsa sibi

plebs dissidet ac neque iam parcunt minis,

            non enim rerum faciem fore eandem

regis in alterius

electione et sortibus

examinandis, atque cum

illum priorem,

 

DUODENARIUS XIII

            dimidia prope regni

parte vetante, creassent.

Sic minaces tum fremebant.

Inde ubi more patrum

uno coivere in loco,

            pars tibi, Galle, etiam ab-­

senti favet et reditum exspectat tuum,

pars domum insignem pietate fideque

praedicat Austriacam,

sed quod sit illa ex arbore

            germen sub arcto frigida

proseminandum,

DUODENARIUS XIV

ambigitur. Sed eorum,

qui indigenae diadema

omni ope imponi studerent,

            sane equidem numerus

prae ceteris ingens fuit.

Qui tamen unanimes,

ventis rapientibus, in contrarium

vela flexerunt et amica, Bathorrheu,

            castra iniere tua.

Nec Gallicani et factio

secum ipsa pugnans Austria-­

corum quievit.

DUODENARIUS XV

Sed properanter et ipsi

            Caesaris ordinibus se

se aggregant. Quid multa? Discors

Sauromates geminos

reges creavit: Caesarem

Austriadum decus et

            te regna vetusta, Bathorheu, Dacica

administrantem. Mora nulla, fugaces

nuncii utrimque volant,

reges ut accersant novos.

Ingens Polonas interim

            pervadit urbes

DUODENARIUS XVI

terror32, imago domesti-

ci rabiosa duelli

nocte versatur dieque

ante oculos pavidis.

            Et iam suos exercitus,

et sua castra sibi

pars utraque munit, et urbes occupat.

Buccina auditur procul aenea, belli

nuncia33; diffugiunt                                                    

            ruris coloni, liberis

in plaustra coniectis, pedes

quo quemque ducunt34.

DUODENARIUS XVII

Hic animi illa tui cun-­

ctis moderatio seclis

            aequitasque, o rex, canenda

enituit. Cum etenim

regnum quod hoc ipsum attinet

et studiis hominum,

et robore, Caesaris esses partibus

            firmior (nam quid manifesta negemus?);

lintea plena tamen

pronumque fortunae tuae

sic sustinebas et mode-

­rabare cursum35,

DUODENARIUS XVIII

            ut satis argueret res

ipsa, fuisse te eum ultro

Caesari cessurum honorem,

si modo et ille satis

constanter ursisset suum

            propositum. Sed enim

regni titulo illius auctus, cum neque

ipse capturus diadema veniret

teque ab eodem itere36 abs­-

terrere inani nominis

            vellet sui umbra, callide

sensisti agi te-­

DUODENARIUS XIX

cum neque pectore aperto37.

Proinde nec ipse volebas

gratiam affectare, cuius

            grati animi38 indicium

nullum videres. Tune feras

id quod amicitiae

indulseris, arte tibi extortum argui?

Omne discrimen potius subeundum

            duxti, ad iter te itaque

ultro capessendum paras.

Postquam domi autem, ut par erat,

res ordinasti,

DUODENARIUS XX

ad sacra limina divum

            et patriae sola terrae

consalutanda ire perrex­-

sti atque locutus ita es:

„Dii patrii et tu altrix39 mea

frugum opulenta, viris

            bellacibus inclyta, non me poenitet

iis locis natum et, nisi fata vetarent40,

hoc mihi vita velim

sub coelo agenda esset data

ad filum inexorabilis

            parcae supremum.

 

DUODENARIUS XXI

Impatiens sed enim oti

et cupidissima agendi

excubat virtus41, labores

assidue speculans,

            vires ubi extendat suas.

Non ego me ad choreas

conviviave ulla vocari intelligo.

Plena turbarum video omnia, plena

dissidiis. Neque me haec

            terrent, sed invitant magis.

Nam quis ferat certaminis

expers coronam?

DUODENARIUS XXII

Alea iacta42 quidem iam

est mihi. Vos iter, o dii,

            prosperum et cursus secundos

annuite.” Haec tua tum,

o rex, precantis coelites

vox fuit. Inde sacris

das oscula postibus, ac tandem deum

         limina egressus super ardua terga

insilis acris equi43,

qui ferreis luctans lupis

et nare crebrum sternuens,

laxari habenas

DUODENARIUS XXIII

            gestit herumque retentan­-

tem arguit, huc caput atque huc

inquies obversus, atque

subsiliens alacer.

Te turba circum plurima44

            it glomerata, tibi

faustissima quaeque precari haud desinens;

quos tu equo praetergrediens oculisque

comiter adspiciens

non insalutatos tuis

            verbis relinquis. Sic iter

demum tuum urges.

DUODENARIUS XXIV

Vix iuga dum superaras

Carpathii ardua montis,

cum tui adventus per omnes

            Sarmatiae populos

vulgata fama est, hic statim

res ruere Austriaci

coepere. Etenim dubitabat nemo, quin

is potiturus diadematis esset

            Sarmatiae armiferae45,

qui limina intrasset prior.

Ipsi quoque adversarii

sic dictitabant:

DUODENARIUS XXV

„Tantum iter iste rapaces

            per fluvios iugaque alta est

montium emensus46 priorque

arva Polona tenet.

Noster, domus cui tam prope est,

limine nondum etiam

            gressum extulit et dubitabit quisquam adhuc,

quem velit regnare hera, quidve ferat47 fors?

Talia Caesarei

clam mussitabant, tu interim

turba salutantum in dies

            maiore septus,

DUODENARIUS XXVI

vadere Sauromatarum

per media oppida pergis

non sine acclamationi-

bus populi atque hilaris

            plausu iuventae prospero.

Hinc ubi Cracopolim

ventum est prope, Sarmatiae flos totius

obviam prodit tibi, levia fulgent

arma48 procul, radians

            perstringit aurum49 lumina.

Hac parte equestres copiae, hac

tendunt pedestres,

DUODENARIUS XXVII

propria quisque secuti

signa aquilasque minaces.

            Ordo grandaevi Senatus

in medio. Hos iuvenes

stirpe inclyta orti insignibus

praegrediuntur equis.

Postquam socia agmina iunxistis tuaque

            ora spectari propius potuere,

e medio tibi vir

lectus senatorum choro

est omnium unus nomine

congratulatus50.

DUODENARIUS XXVIII

            Utque tibi tuus adven-

­tus populoque Polono

faustus atque prosper esset,

numina sancta deum

oravit et iam nunc quidem

            continuare gradus

coeptos adeoque tuis virtutibus

debitas sedes, veterum inclyta regum

atria, inire diis

hortatus est ductoribus.

            Hunc tu vicissim sic tuo

affatus ore es:

DUODENARIUS XXIX

nullius ambitionis

te stimulis agitatum

hoc iter coepisse tantum,

            iudicium populi

tam nobilis de te omnibus

carum habuisse modis,

consensum etiam hunc populorum haud unius

moris, aut linguae, opus esse deorum

            non dubitare. Itaque

clarissimarum gentium

auctoritati et nutui

Divum obsecutum,

DUODENARIUS XXX

Daciae ab usque vetustis

            finibus invia saxa51

Carpathi permensum adesse

hancque daturum operam,

ne unquam Polonos consili aut

poenituisse sui

            regis queat. Haec ubi dixisti, illico

progredi coepere virum agmina, quorum

tu in medio expositus

visu ferebare omnium,

aequandus heroi, viro

            mortale maior.

DUODENARIUS XXXI

Talis ahenea claustra

nobilis urbis inisti52

atque cum summa aprobantis

laetitia populi

            in regiam deductus es.

Hic requiete simul

vires animumque refovisti tuum,

publico in coetu53 populique patrumque,

pace prius precibus

            rite impetrata coelitum

insigne tempus gemmea

cinctus corona es.

DUODENARIUS XXXII

Laetitiam cumulavit

regibus orta Polonis

         virgo54, maiorum trophaea

egregiis animi

non decolorans laudibus55.

Foedere legitimo56

consors tibi dedita lecti. Rebus ad

            hunc modum gestis, ea sollicitum te an-

­te omnia cura habuit,

quonam obstinatae civium

possent modo ad concordiam

mentes reduci op-­

 

DUODENARIUS XXXIII

 

            tataque restitui pax.

Nam numerus licet ingens

sub tuum adventum statim re-

­linquere Caesareas

non distulit partes, tamen

            maxima pars et in iis

multi genus et merita insignes viri57

perseverabant; neque lenta etiam tum

ex animis hominum

iam iam adfuturi Caesaris

            spes evaporarat, fidem

rumore alente.

 

DUODENARIUS XXXIV

 

Haec malesuada animorum

discidia, hos populi aestus

ingeni consopiisti

            dexteritate tui,

dum nil superbum, aut impotens

terrificumque nihil,

sed lenia, sed placida adfers omnia.

Talis adversis Aquilonibus olim

            Ionio in medio

navis gubernator citae58,

non pugnat irato mari

contrave fluctus59

 

DUODENARIUS XXXV

 

nititur ire rapaces;

            sed pelagi trucis arte

impetus frangit, modo undis

morigerans, modo iter

fluctus per obliquos legens,

ferre moram docilis

            omnesque hiemis, pelagique iniurias,

dum ratem optatis modo victor arenis

applicet incolumem60.

Hac arte tu usus, maximis

e fluctibus rempublicam

            servasti et in tu­-

 

DUODENARIUS XXXVI

 

ta statione locasti.

Moenibus unica fidens

urbs61 cyclopeis tua aequa

respuit imperia.

            Non mentis impos plane adhuc,

si latuisset iners

intra sua limina plebes, nec pedem

aggeres extra fremebunda tulisset

Martis62 amore63 trucis.

            Nunc lentipes testa caput

cum protulisset cornea

testudo, duri

 

DUODENARIUS XXXVII

 

saucia acumine ferri64

ingemuit graviter col­-

            loque contracto refugit

in sua tecta celer,

non iam arma, nec spirans minas.

Iis, placidissime Rex,

ignoscere non dubitasti, ut caeteris

            omnibus, quicunque per illa feroces

tempora sustulerant

te cornua adversum sua,

omnes amore patrio

complexus, inquam, es,

 

DUODENARIUS XXXVIII

 

            ut sibi non modo victo-­

res tuaque arma secuti

plauderent, sed victi haberent,

quod canerent etiam,

clementiam experti65 tuam.

            Haec ita gesta66 domi.

Nunc, o cytharae moderatrix aureae

Musa, dic Moschum dare terga67 coactum,

nec potuisse mei

sufferre Regis impetum

         unaque et artis bellicae a­-

misisse laudem,

 

DUODENARIUS XXXIX

 

imperiumque prope omne.

Haec mihi, Pieri68 paucis

expedi, paucis enim com-­

            prendere multa licet

et longa saepe oratio

ponderis exigui est.

Moschis genus atque Polonis est idem

Slavicum; dispar scidit uniter aptos

            religio, unanimes

quod scindit et fratres malum.

De principatu Russiae

contentiones

 

DUODENARIUS XL

 

multae adeoque cruenta

            inter utrosque fuere

bella69. Necdum pax coivit

inveterata odia,

iniuria accendit recens.

Rebus enim dubiis

            et seditione Polonorum aspera,

Moschus Arctoae vetus arbiter orae,

tempus adesse ratus

belli innovandi commodum,

magno parato exercitu,

            primariam urbem

 

DUODENARIUS XLI

 

finibus in Lituanis

obsidione Polotteum

cingit expugnatque, praedaque

omnigena locuples

            fastu triumphat barbaro.

Nec satis id cupido

Arctoaque praecipienti spe omnia

regna, Livones quoque sceptra secutos

regia vi aggreditur70;

            saevit per agros uberes

ignique ferroque71 impotens.

Hinc atque praedas

 

DUODENARIUS XLII

 

hinc agit, occupat urbes,

praesidia arcibus impo­-

            nit72 sua, armis commeatuque

instruit73, atque brevi

omnem fere provinciam

in sua iura adigit.

Sic rege superstite debacchari adhuc

            coepit Augusto, neque mitior Henri-

co dominante fuit

interque regnis omnibus,

primus ferocem prosperis

rebus tyrannum

 

DUODENARIUS XLIII

 

            rex Stephane, aggredi es ausus.

Nec dubium tibi belli

huius omen dii dederunt

Martis in armigeri

primis statim praeludiis.

            Moenia Moscho etenim

Vendenica74 concutiente hostiliter

copiis cum ingentibus ausa tuorum

parva coire manus,

exercitum omnem conscidit,

            primarios belli duces

vinxit catenis75,

 

DUODENARIUS XLIV

 

fulminis aemula, robur

Martis, ahenea centum

abstulit tormenta et hostem

            indomitum docuit

posse edomari. Sic tibi

alea prima cadit.

Cunctis petis inde Polotteum copiis,

Pannones tecum Litavosque, Polonosque

            et genus acre virum

ducens in armis Teuthonas.

Nec segniores ad sua

tutanda Moschi

 

DUODENARIUS XLV

 

gensque vago media inter-

         secta Borysthene76, Russi

Convolant. Invicta portis

claustra adhibent, validis

turres adornant machinis,

omnia quae obsidio

            quamvis diuturna requirat, praeparant.

Interim tu accedis et aggere clausos

perpete fulmineis

muros fatigas ictibus,

qui summa ope hostium licet

            defenderentur.

 

DUODENARIUS XLVI

 

Atque faventia coeli

sidera tristis haberent,

imbre inaudito obsidentum

impediente opera.

            Felicitate, o rex, tamen

imperiose tua

virtuteque nobilis urbs illa e manu

hostium erepta est veterisque revenit

sub titulum imperii.

            Hoc capta eodem est impetu

exustaque igni Soccola77,

Moschorum ubi flos78

 

DUODENARIUS XLVII

 

interiitque iuventus

lecta79. Simul quoque propu­-

            gnaculum invictum Polottei

dedita Sussa80 tibi est.

Munitiones caeteras

praetereo tacitus.

Longe siquidem auctius et cum fenore,

            praeut fuit captum, rediisse Polotteum

ad veteres dominos

constat, tibi vero omnibus

fama perennis81 gloriae

victure seclis,

 

DUODENARIUS XLVIII

 

            rex, spoliare duelli

laude parum fuit hostem,

ni simul clementia illum et

praegrederere fide.

Queiscunque enim saevum tuens

            caedibus in mediis82

Bellona83 pepercerat, iis per te omnibus

vita libertasque data est; neque cuique in

castra redire sua

fraudi fuit, si non tibi

            merere mallet. Mitio­-

rem haec plaga Moschum

 

DUODENARIUS XLIX

 

reddidit, ut minime anceps

esset, eum nihil aeque

atque pacem optare verum,

            qui fuerit solitus

pacem antea semper dare,

turpe putabat84 eam

victus quoque poscere. Enim vero neque

tu videbare arma aliter positurus,

            frugiparens nisi uti

in ius tuum Livonia

concederet rursum, quod ab-

­horrebat hostis.

DUODENARIUS L

 

Pacis adempta igitur spe85,

            nec violentia86 quicquam

aut furor Martis remittit.

Proelia stant eadem

vexationesque urbium,

inferiorque fere

            certamine Moschus in omni visitur.

At tibi cum hoste indomitoque, trucique

non fuit asperior

luctatio, o rex, quam locis

cum ipsis. Tot ingentes lacus,

            vastae inviaeque

 

DUODENARIUS LI

 

tot silvae, atque tot indi-

gnantia flumina pontes

trans erant mittenda; rupes

adiice nubiferas

            Riphaeaque87 insolubili

obruta saxa nive88

et pro popularibus omni vi suis

proeliantes horriferos Aquilones.

Quae tua nullo oneri

            cessura virtus omnia

vicit89 tamen turmasque iter

duxit per aequum.

 

DUODENARIUS LII

 

Ergo ubi in interiora

Moschoviae penetrasti,

            Marte fortunaque eadem

coepta iuvante tua,

primum quidem firmissimi

moenia Velisii90

defensa viriliter expugnas. Dein

            nobile Usuatum91 capis; ac neque grandes

vim tolerare tuam

quivere Luci92 uberrima

frugum Sicanaeque93 aemula

urbs prorsus Ennae94.

 

DUODENARIUS LIII

 

            Barbarus interea hostis95

Marte resistere aperto

non satis tutum arbitratus,

ingenito arma tua

eludere astu96 nititur,

            nunc per epistolia

candorem imitantia, nunc per nuntios

tecum agens vanos et inepta ferentes

desipientis heri

mandata. Quae tu, ut par erat,

            o rex, supina aure audiens,

rebus tuis in-­

 

DUODENARIUS LIV

 

tentus eras nihilo mi-

nus, fera munera Martis

exsequens. Ad Turopecii97

            moenia turrigeri

stativa habebat barbarus

miles, eo tu aliquot,

rex, milia lecta virorum ire imperas,

qui simul saltus locaque exsuperarunt

            aspera. Terror is est

iniectus extemplo hostibus,

ut nullam in armis amplius

spem collocarent,

 

DUODENARIUS LV

 

sed fugerent avium ri-­

            tu, fugientia victor

terga98 caedit. Haec agenti

tandem etiam alta tibi

porrexit herbam Neulia99.

Neulia capta Oseri­-

            scum100 perpulit, id quoque uti se dederet.

Nec loci, o Saulotia101, te situs, aut in-

­gens obeuntis aquae

tutata vis est, quo minus

ex hoste captas inter ar-­

            ces ponerere.

 

DUODENARIUS LVI

 

Iamque Tyrannus utraque

rex tibi maxime ripa

divitis cedit Devinae102,

ni tuus ulterius

         spectaret arcus letifer103.

Castra moves igitur

partemque iubes animosi exercitus,

tectaque iniectis sataque urere flammis

hostica. Staritia104

            tum se tenebat barbarus

uxore cum iuvencula

carisque natis.

 

DUODENARIUS LVII

 

Is simul ignibus atris105

omnia fervere circum

            vidit, extemplo, timore

percitus106, in celeres

raptim impedimentis rates

impositis, fugam init

seque in penitissima regni abdit loca

            tristior. Tum tu ad vetera impiger ibas

moenia Plescoviae107

demolienda. Ibi Ostroum108

amni quasi innatans vago

primo impetu expu-

 

DUODENARIUS LVIII

 

            gnas. Iter arripis inde

propositum atque sub ipsis

collocas tormenta muris

aenea, terrifica,

nata eruendis urbibus.

            Ac licet obsidio

non semper ita, ut cupiebas, haec tibi

cederet, perstas tamen omniaque in spem

experienda tibi

pulchrae putas victoriae109.

            Saneque ibi, o rex, militum

virtus110 tuorum

 

DUODENARIUS LIX

 

enituitque animi vis.

Etsi etenim impete primo

grandibus fossis retenti

            non potuere opulen-­

tae urbis potiri, ipsis tamen

in ruderum cumulis

in moenibus atque adeo ipsis hostium

clade cum ingenti, fera beligerarunt

            proelia111 cumque rates

Moscho refertae milite

noctu via alta fluminis

urbi venirent

 

DUODENARIUS LX

 

suppetias, tuus idem

            artibus ille dolisque

miles exceptos vel ipso

mergit in amne, vel ad

terram retractos inferis

immolat ense diis.

            Terra venientibus idem contigit

exitus turmis, quoties vel aperte,

vel voluere dolo

irrepere urbem, atque hae quidem

ut prosperae pugnae tuis

            sic extiterunt

 

DUODENARIUS LXI

 

difficiles, neque enim illi

cum trucibus modo Moschis

pertinax gessere bellum.

Verum etiam cum hieme

            saevisque tempestatibus112,

cumque gelu horrifero,

et cum glaciali Aquilonum exercitu.

Proinde complures manuumque, pedumque

cernere erat digitis,

            et diminutos auribus

nasoque (spectatu horridum),

quae vulnera illis

 

DUODENARIUS LXII

 

non acies gladiorum

intulerantve sagittae

            hosticis promptae113 pharetris,

sed penetrabilia

septentrionum frigora

immodicumque gelu

crebris nivibusque, procellisque asperum.

            Quae tuus miles tamen omnia mente

pertulit indomita

vicitque vinci nescius114.

Iam terga curti invaserat

sol capricorni,

 

DUODENARIUS LXIII

 

            pro se ea frigora demens

tum facere est ratus hostis.

Proinde portas per patentes

omnibus egreditur

cum copiis115. Nec segnius

            emicuere tui

murisque, globisque sub ipsis qui repens

proelium ingressi temeraria fundunt

agmina116: vincla pigris

iniecta, pernix aufugit.

            Tantum Tyranno autem truci

urbis perantiquae

 

DUODENARIUS LXIV

 

obsidio illa timoris

attulit, ut positis am-

bagibus117 fucisque eam se

            denique pacem habitu­-

rum, quam dedisses, diceret.

Quam cito praeterie-­

re octo illa fugacia lustra, o rex, quibus

hostis integris sibi barbarus inter­

            dixerat, ut neque pa­-

cem nominaret, gratiave

illius ad te nuncios

legaret ullos.

 

DUODENARIUS LXV

 

Odit Adrastia118 fastum

            magnificeque locutos

conscius paulla remordet

post pudor, ipsa ubi res

dictum refellit arrogans.

Igneus axe suo

            nondum spatia annua sol119 decurrerat,

cum timens urbique, sibique Tyrannus,

iam minor atque mina-

­rum oblitus, ad te nuncium

pacis petendae120 gratia

            misit. Neque ad te

 

DUODENARIUS LXVI

 

rex modo, qui propius quam

forsitan ille volebat

tunc eras. Sed supplicatum

pontifici in Latium

            summo usque misit, pacis ut

suasor121 is esse tibi

vellet animumque remollire tuum.

Haec, ubi amsanctae122 dedit oscula123 plantae,

nomine schismaticus

            heri precabatur sui.

Quem pontifex magnus bene

sperare124 iussum

 

DUODENARIUS LXVII

 

in Borealia rursum

frigida regna remisit

            ac suum legatum eandem

imperat ire viam,

si belli amorem, o rex, trucis125

eximere ex animo

posset tibi corque remolliret tuum.

            Iamque non latura diu obsidionem

Plescovia alta vide-­

batur, fame atque armis tuis

constricta. Qua capta nihil

restabat hosti,

DUODENARIUS LXVIII

 

            nave cita nisi sese

per medium dare Volgam

in fugam. Sed postulatis

omnia pontificis

tu posthabenda existima-

            sti; neque ut excideret

regno, sed uti, tua quae essent redderet

Moschus, arma adversus eum tua sumpse-

ras, positurus ubi

iniuriarum esset nihil.

            Quid multa? Trux Livonia

pacem redemit

 

DUODENARIUS LXIX

 

Moschus. Habes itaque, o rex,

quod petere omnibus armis

dum ter emetitur ardens

            signiferum Phaethon126

non destitisti et sic habes,

ut regione in ea,

pro qua tibi cum hoste potenti tam diu-

turnum erat bellum127, neque strinxeris ensem

          fatiferum, sed uti

bellator expertissimus,

armis in hostiles agros

signisque versis,

 

DUODENARIUS LXX

 

inviolata reserva-

            sti tibi praemia belli.

Macte rex virtute, Martis

nobile belligeri

germen, tyrannorum metus,

tu loca finitima

            impune feris populantem dentibus,

horridum adspectu, silvis latitantem

impenetrabilibus

saevum, trucem indagasti aprum

dorsumque setis asperum

            frustra arrigentem,

 

DUODEN ARIUS LXXI

 

fulmineisque minantem

dentibus, albaque spumis

huc et huc circumferentem

ricta cubilibus an­-

            tiquis fugavisti procul

agricolasque, metu

omnemque adeo Aquilonarem plagam

liberavisti. Tria fontibus ergo

flumina contiguis

            diversa dum incurrent freta,

Pontum Borysthenes fugax,

Hyrcanium aequor

 

DUODEN ARIUS LXXII

 

Volga Tanaisque Maeotim,

laus tua nullum habitura est

            terminum victoriaeque

semper in ore hominum

o rex, futurae sunt tuae.

Vindice te patria

felix mea, quae veteres iniurias

            ulta per te, liberioribus audet

aspicere hostem oculis.

Dii dent modo, ut quam plurimos

vivas in annos et tibi

votis tuorum

 

DUODENARIUS LXXIII

 

            par neat Atropos aevum.

            Te illa superstite nil est,

quod sibi non polliceri

audeat. Illa minas

non pertimescit Sueticas

            te duce, trux neque uti

impune Borysthenis altum amnem Scythes

transeat, limes tuus ut prius ipse

Pontus erit. Vacua

iam conseri arva et vineas

            pangi renascique arduas

cernemus urbes.

 

 

Cum Stephani impositum est nomen tibi, nempe coronae,

Omen id et magni iam fuit imperii;

Idem vero hominum quod diceris ore Bathorrheus,

Flumina designat consilii alta tui.

 

transkrypcja: Aleksandra Golik-Prus