ELEGIA II

 

Non ego te lacrimis, Tarnovi1, prosequar ullis,

            Aut tua lugubri carmine fata gemam2.

Vivis enim vere, mortali carcere liber

            Sublimemque habitas aetheris arce domum.

Quae nulli est hiemi, nullis obnoxia nimbis,             

            Sed lucem aeternam, nescia noctis, habet.

Hic labor et curae insomnes, hic aegra senectus,

            Hic morbique vigent sollicitusque timor.

Felix qui scopulos evaseris aequoris huius

            Incolumi portum contigerisque rate.                        

Nos pelago incerti ferimur quocunque carinam

            Impulit adversi saeva procella Noti3.

Tu nunc heroas inter, quos prisca tulerunt

            Saecula, caelesti vesceris ambrosia.

Sub pedibusque vides terram pontumque sonantem,                      

            Aureaque aethereo sidera sparsa polo4.

Gloria, quae virtute tibi est quaesita, perennis,

            Contempta volitat morte per ora virum5.

Cum posses etenim factis te ornare parentum,

            Duxisti satius laude vigere tua,

Non ignarus ei, qui nil per se ipse patrasset

            Egregium, laudes opprobrio esse patrum.

Te memorant invicti Alcidae6 exempla sequutum,

            Terrae atque infesti plurimum obisse maris

Totque adiisse pericla, tot exantlasse labores,

            Ausum per mediam vadere barbariem.

Nec vero Eurystheus7 quisquam aut gravis ira novercae8,

            Sed solus laudis te stimulavit amor.

Artibus instructus pacis bellique fuisti,

            Aeque armis promptus, consilioque valens.

Nec fuit usus, ut alterutrum, quo clarior esses,

            Vel pacem optares, vel tibi bella dari,

Sed veluti miles, longa assuetudine doctus,

            Dextra aeque ac laeva fulminea arma rotat,

Sic tu, cognita habens quae tempus utrumque deceret,

            Hoc arque atque illo tempore clarus eras.

Tu fidus legum interpres arbiterque aequus,

            Tu circumventis anchora sacra reis.

De summis regni rebus consultus, ubi ora

            Solvisses, et vox auribus hausta tua est.

Incertum, prudentior an facundior esses,

            Linquebas; surgit par tibi utrinque decus.

Idem tu ille toga praestans, cum bella vocarent,

            Milesque intrepidus duxque peritus eras.

Non incerta cano: Libyae9 mihi litora testes,

            Maurorumque10 potens te duce fusa manus,

Testes Ryphaeis11 deiectae collibus arces,

            Qua tot Moschorum12 millia caesa iacent.

Nam quis Obertini13 manantes sanguine campos

            Precipitem Daci praetereatque fugam?

Ille dies docuit numerum non vincere bello,

            Sed vim pugnantum, consiliumque ducis.

Millia bis duodena ferox armaverat hostis,

            uius pars numeri vix tibi sexta fuit;

Ergo intra vallum tacitis aciem instruis armis

            Spemque bonam dubiis insinuas animis.

Tormentis instare pilisque ardentibus hostis,

            Quale Iovis magna fulmen ab arce venit,

Tu pugnandi avidum belli certamine torques

            Dilato et longas iniicis usque moras.

Impatiens ille et numeroso agmine fretus,

            Intercludendi spem tua castra capit

Diducitque alas, at tu, dextro obice rupto,

            Ordine ab extremo signa repente iubes

Inferri sparsis, ruit improvisa iuventus

            Martiaque horribiles aera14 dedere sonos.

Dacus15 ubi erupisse inopinum comperit hostem,

            Impiger huc vires cogit et ipse suas.

Concurrunt alacres, funestae proelia miscent,

            Hinc animosa cohors, hinc numerosa manus.

Dum revocat sparsos hostis densatque maniplos,

            In faciem pugnam dum redigitque novam,

Parte alia vallum tu disiicis; evolat agmen

            Distentumque hostem fortiter aggreditur.

Nec mora, rupta adversa acies virtute tuorum est.

            Fit fuga, fit cedes; tu ampla trophaea refers.

Denique nullum hostem, nullas te sospite vires

            Parrhasio timuit subdita terra polo16.

Atque, ut durus Atlas stellatum sustinet axem17,

            Res humeris ita erat nixa Polona tuis.

Nec vero superos lingua, sed mente colebas,

            Perstans in prisca relligione patrum.

Per te cana Fides, caeloque Astraea18 relicto,

            Coeperat invisam visere retro humum.

Rebus in adversis idem laetisque fuisti,

            Pectoris unus erat sorte in utraque tenor19.

Divitias metiri auro falsum esse putasti,

            Sed tibi opes magnae fidus amicus erat.

Consilio oppressos iuvisti sedulus ac re,

            Verus magnarum qui fuit usus opum.

Tu scelerum fraudisque osor, tu portus et aura

            Clemens virtuti, perfugiumque bonis.

Haec te immortalem, Tarnovi, maxime reddunt,

            Haec te astris miscent, concilioque deum.

Ultra num tu aliquid curas? haecve agmina spectas,

            Quae celebrant funus pulverulenta suum20?

Sarmatia omnis adest atque una Theutona21 pubes

            Quique bibunt alti flumina Danubii22,

Omnes unus habet squallor; ferit aethera planctus,

            Te deflent iuvenes, te pueri qtque senes;      

Filius23 ante omnes, qui non solum ore parentem,

            Sed vita morumque integritate refert.

Pone modum lachrymis, fas non est flere beatos24,

            O iuvenis, magnae spes columenque domus !

Illos flere decet, qui exacto turpiter aevo     

            Spem nullam vitae prosperioris habent,

Sed periere velut ratione carentia bruta,

            Demersi tenebris nocteque perpetua.

At qui ita vixerunt, ut nil virtute putarent

            A superis homini pulchrius esse datum,

Nec sunt desidiam turpem luxumque sequuti,

            Sed studiis animum percoluere bonis –

Illis porta patet caeli sedesque beatae,

            Cum terrena animus mole solutus abiit.

Quod si quis merito magni tenet atria caeli,

            Nemo parente tuo iustius illa tenet.

Quae virtus etenim est quam non exercuit ille?

            Quis fuit aut armis, aut pietate prior?

Non ille antiquas laudes iactavit avorum,

            Laus propria haec demum est, quam sibi quisque parit.

Pro patria innumeris obiecit se hostibus ultro

            Vulneraque excepit, non timuitque mori.

Fortunae – levia, et subitis obnoxia damnis,

            Sola animi duxit perpetua esse bona.

Hac Pollux, et quem dives colit India, Liber,

            Hac vagus Alcides venit in astra via25.

Quos inter novus ille deum conviva recumbens,

            Tarnovius tota gaudia mente capit,

Curarum oblitus, ceu cum maria omnia circum

            Emensus, portum denique nauta tenet.

Hunc tu flere cave, atque animo omnem absterge dolorem!

            Hoc tibi, si fas sit, dicat et ipse pater.

Quin tu illi Pario de marmore Mausolaeum26

            Vistuleas ponis nobile propter aquas,

Quo pia posteritas, aevo labente, quotannis

            Confluat, et cineri debita dona ferat.

Praelia, quoque olim devicit, strenuus, hostes,

            Fac spiret paries Phidiaca arte nitens,

Carmen ego adiiciam27: „Lapis hic premit invidus ossa

            Tarnovii, ipse, mori nescius, astra colit”,

Hoc satis est tumulo, nam caetera fama superstes

            Narrabit seclis innumerabilibus.

Aeternum, o venerande cinis, salveque valeque

            Et nullo incumbat pondere terra tibi28.

 

transkrypcja: Elwira Buszewicz